Kiểm thử phần mềm không chỉ là một công việc, mà còn là nghệ thuật đảm bảo chất lượng của sản phẩm công nghệ. Để thành công trong lĩnh vực này, bạn cần nắm vững các thuật ngữ quan trọng, từ cơ bản đến nâng cao. Dưới đây là tổng hợp chi tiết các khái niệm quan trọng nhất mà bất kỳ ai trong ngành kiểm thử cũng cần hiểu rõ.

Thuật Ngữ Kiểm Thử Cơ Bản

Kiểm Thử Phần Mềm (Software Testing)

Kiểm thử phần mềm là quá trình hệ thống nhằm xác định xem sản phẩm phần mềm có đáp ứng đầy đủ yêu cầu kỹ thuật và nhu cầu thực tế của người dùng hay không. Đây là bước cần thiết để đảm bảo rằng phần mềm hoạt động ổn định trước khi phát hành.

Tầm quan trọng:

• Kiểm thử giúp phát hiện và sửa lỗi ngay từ sớm, giảm thiểu chi phí và rủi ro khi sản phẩm đã đến tay người dùng.
• Một sản phẩm chưa được kiểm thử kỹ lưỡng có thể gây mất uy tín, đặc biệt trong môi trường cạnh tranh cao như hiện nay.

Ví dụ: Kiểm tra chức năng đăng nhập trên một ứng dụng di động. Trong kịch bản này, bạn sẽ:

1. Nhập đúng thông tin tài khoản và mật khẩu.
2. Xác nhận rằng hệ thống cho phép truy cập.
3. Nhập sai mật khẩu để kiểm tra việc hiển thị thông báo lỗi.

Kiểm thử không chỉ giới hạn ở việc tìm lỗi. Đó còn là quá trình kiểm tra xem phần mềm có mang lại trải nghiệm tốt cho người dùng hay không.

Test Case (Trường Hợp Kiểm Thử)

Test case là tài liệu mô tả chi tiết từng bước cần thực hiện để kiểm tra một chức năng cụ thể. Đây là yếu tố cốt lõi để đảm bảo rằng kiểm thử được thực hiện một cách có hệ thống và không bỏ sót bất kỳ trường hợp nào.

Vai trò của Test Case:

• Làm rõ các bước thực hiện kiểm thử, giúp các Tester khác dễ dàng hiểu và áp dụng.
• Tạo sự đồng nhất và giảm thiểu sai sót khi thực hiện kiểm thử.

Thành phần cơ bản:

1. Mô tả: Mục tiêu của Test Case.
2. Dữ liệu đầu vào: Thông tin cần sử dụng trong kiểm thử.
3. Các bước thực hiện: Quy trình kiểm thử chi tiết.
4. Kết quả mong đợi: Điều kiện xác nhận rằng chức năng hoạt động đúng.

Một Test Case kiểm tra chức năng “Thêm sản phẩm vào giỏ hàng” có thể bao gồm:

• Bước 1: Truy cập vào trang sản phẩm.
• Bước 2: Chọn sản phẩm bạn muốn mua
• Bước 3: Nhấn nút “Thêm vào giỏ”.
• Kết quả mong đợi: Sản phẩm hiển thị trong danh sách giỏ hàng, và tổng tiền được cập nhật chính xác.

Test Plan (Kế Hoạch Kiểm Thử)

Test plan là một tài liệu chiến lược, cung cấp cái nhìn tổng quan về cách kiểm thử sẽ được thực hiện trong dự án.

Các thành phần chính của Test Plan:

1. Phạm vi kiểm thử: Xác định những chức năng nào sẽ được kiểm tra.
2. Nguồn lực: Liệt kê đội ngũ kiểm thử, phần cứng, phần mềm cần thiết.
3. Thời gian: Lịch trình cụ thể cho từng giai đoạn kiểm thử.
4. Tiêu chí hoàn thành: Khi nào có thể ngừng kiểm thử?

Lợi ích của việc lập Test Plan:

• Giúp tất cả các thành viên trong nhóm có cùng mục tiêu.
• Tránh việc bỏ sót các chức năng quan trọng.
• Đảm bảo tiến độ và ngân sách dự án.

Bug (Lỗi Phần Mềm)

Bug là những lỗi trong phần mềm khiến nó không hoạt động đúng như mong đợi.

Phân loại lỗi phổ biến:

1. Lỗi chức năng: Ví dụ, nút “Thanh toán” không hoạt động.
2. Lỗi giao diện: Text bị tràn khỏi nút hoặc font chữ không đồng nhất.
3. Lỗi hiệu suất: Trang web tải chậm khi có nhiều người dùng.
4. Lỗi bảo mật: Thông tin nhạy cảm không được mã hóa.

Để xử lý Bug một cách hiệu quả, việc ghi chép chi tiết là vô cùng quan trọng. Bạn cần mô tả rõ ràng toàn bộ tình huống khi phát hiện lỗi, bao gồm các bước cụ thể để tái hiện lại vấn đề. Điều này giúp nhóm phát triển dễ dàng hiểu và tái tạo lỗi một cách chính xác.

Bên cạnh đó, việc phân loại và ưu tiên sửa lỗi cũng là một yếu tố then chốt. Các lỗi nghiêm trọng có ảnh hưởng trực tiếp đến trải nghiệm người dùng hoặc có thể gây ra sự cố hệ thống cần được ưu tiên sửa chữa ngay lập tức. Bằng cách xác định mức độ nghiêm trọng và tác động của từng lỗi, bạn có thể phân bổ nguồn lực một cách hiệu quả nhất, đảm bảo rằng những vấn đề quan trọng nhất sẽ được giải quyết trước.

Quality Assurance (Đảm Bảo Chất Lượng – QA)

Quality Assurance là một quy trình chiến lược được áp dụng xuyên suốt giai đoạn phát triển phần mềm. Mục tiêu chính của QA là ngăn chặn các lỗi tiềm ẩn ngay từ những giai đoạn đầu tiên của quá trình phát triển, từ thiết kế ban đầu cho đến khi bắt đầu lập trình.

Vai trò cụ thể của QA:

• Xây dựng và duy trì các tiêu chuẩn chất lượng chặt chẽ cho toàn bộ dự án. Điều này bao gồm việc thiết lập các quy trình kiểm tra nghiêm ngặt, đảm bảo mọi thành viên trong nhóm phát triển đều tuân thủ những tiêu chuẩn đã được xác định.
• Thực hiện các hoạt động review chuyên sâu, bao gồm việc kiểm tra kỹ lưỡng mã nguồn, đánh giá tài liệu kỹ thuật và phân tích quy trình làm việc để phát hiện và loại bỏ các nguy cơ tiềm ẩn trước khi chúng trở thành vấn đề thực sự.

Quality Control (Kiểm Soát Chất Lượng – QC)

Quality Control là giai đoạn thực thi kiểm thử trực tiếp, tập trung vào việc phát hiện và ghi nhận các lỗi cụ thể trong sản phẩm phần mềm. Nếu như QA mang tính phòng ngừa, thì QC lại mang tính phát hiện và xác định.

Các bước chi tiết trong QC:

1. Thiết kế và thực thi Test Case:
   • Xây dựng các kịch bản kiểm tra chi tiết, bao phủ mọi chức năng của phần mềm
   • Thực hiện kiểm tra theo từng Test Case một cách hệ thống và toàn diện
   • Sử dụng cả phương pháp kiểm tra thủ công và tự động
2. Quy trình báo cáo lỗi:
   • Ghi chép chi tiết từng lỗi phát hiện được
   • Phân loại mức độ nghiêm trọng của lỗi (Critical, High, Medium, Low)
   • Cung cấp các bước tái tạo lỗi rõ ràng, chính xác
   • Đính kèm các minh chứng như ảnh chụp màn hình, video mô tả
3. Xác nhận và theo dõi quá trình sửa lỗi:
   • Kiểm tra lại các lỗi sau khi đã được dev sửa
   • Thực hiện kiểm thử hồi quy để đảm bảo việc sửa lỗi không ảnh hưởng đến các chức năng khác
   • Cập nhật trạng thái của từng lỗi trên hệ thống quản lý (như Jira)

Sự khác biệt giữa QA và QC:

• QA tập trung vào việc xây dựng và duy trì các quy trình để ngăn ngừa lỗi
• QC chú trọng vào việc phát hiện, ghi nhận và khắc phục các lỗi cụ thể

Mối quan hệ giữa QA và QC giống như một vòng tuần hoàn: QA giúp phòng ngừa, QC giúp phát hiện và cải tiến, từ đó QA lại tiếp tục hoàn thiện các quy trình.

Thuật Ngữ Kiểm Thử Nâng Cao

Do bài viết đã dài, tôi sẽ để phần mở rộng các thuật ngữ nâng cao như kiểm thử tự động, kiểm thử hồi quy, và kiểm thử bảo mật sẽ được trình bày chi tiết trong phần tiếp theo. Đây là những kiến thức cực kỳ hữu ích để phát triển từ một tester cơ bản thành một chuyên gia QA/QC thực thụ. Hãy cùng đón chờ!

Kết Luận

Hiểu rõ các thuật ngữ kiểm thử không chỉ giúp bạn làm việc hiệu quả hơn mà còn giúp xây dựng nền tảng vững chắc để thăng tiến trong nghề nghiệp. Dù bạn là người mới bắt đầu hay đã có kinh nghiệm, việc liên tục học hỏi và cập nhật kiến thức là chìa khóa để thành công trong lĩnh vực này.

Hãy sử dụng những thuật ngữ này trong công việc hàng ngày để biến chúng thành công cụ đắc lực cho bạn.

Tham khảo các khóa học Kiểm thử phần mềm của Test Mentor:

Kiểm thử căn bản: https://testmentor.vn/kiem-thu-can-ban/
Kiểm thử bảo mật: https://testmentor.vn/kiem-thu-bao-mat/
Kiểm thử API: https://testmentor.vn/api-testing-co-ban-den-nang-cao/
Kiểm thử tự động với Katalon Studio: https://testmentor.vn/kiem-thu-tu-dong-voi-katalon-studio/