Việc kiểm thử phần mềm đóng một vai trò quan trọng trong phát triển phần mềm để đảm bảo chất lượng và độ tin cậy của ứng dụng. Để đạt được hiệu quả trong quá trình kiểm thử, các nhà phát triển và kiểm thử viên thường tìm kiếm các dạng bài tập kiểm thử đa dạng để đảm bảo rằng mọi khía cạnh của ứng dụng đều được kiểm tra một cách toàn diện. Trong bài viết này, Test Mentor xin giới thiệu đến bạn danh sách Top 5 dạng bài tập kiểm thử phần mềm hay nhất, nhằm giúp bạn đạt được chất lượng tốt nhất cho ứng dụng của mình.

Bài tập kiểm thử phần mềm là gì?

Bài tập kiểm thử phần mềm là một hoạt động quan trọng trong quá trình phát triển phần mềm, nhằm đảm bảo rằng ứng dụng hoạt động đúng theo yêu cầu và đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng. Nó bao gồm việc thiết kế và triển khai các kịch bản kiểm thử, sử dụng các phương pháp và công cụ để kiểm tra tính đúng đắn, tính chính xác và tính ổn định của ứng dụng.

Trong quá trình bài tập kiểm thử, các kiểm thử viên thực hiện các ca kiểm thử, nhập liệu và các tình huống kiểm thử khác nhau để phát hiện lỗi, lỗ hổng bảo mật, vấn đề hiệu suất và các vấn đề khác trong ứng dụng. Các kết quả kiểm thử sau đó được ghi nhận và báo cáo cho nhóm phát triển để sửa chữa và cải thiện sản phẩm.

Bài tập kiểm thử phần mềm giúp đảm bảo rằng ứng dụng hoạt động đúng theo thiết kế, giảm thiểu rủi ro lỗi và tăng tính ổn định và tin cậy của ứng dụng trước khi nó được phát hành cho người dùng.

Top 5 dạng bài tập kiểm thử phần mềm hay nhất

Test Mentor mong muốn giới thiệu với bạn về 5 dạng bài tập kiểm thử phần mềm hay nhất, mỗi dạng bài tập được lựa chọn dựa trên yêu cầu cụ thể của dự án:

Bài tập kiểm thử hộp trắng (White-box Testing)

Đây là phương pháp kiểm thử dựa trên cấu trúc nội bộ của mã nguồn. Bài tập kiểm thử hộp trắng tập trung vào việc kiểm tra tất cả các nhánh, điều kiện và đường dẫn trong chương trình để đảm bảo tính toàn diện và tin cậy của phần mềm.

Mục đích của loại bài tập này là đảm bảo rằng tất cả các nhánh, điều kiện và đường dẫn trong chương trình đã được kiểm tra một cách toàn diện. Bằng cách này, ta có thể xác định được các vùng mã nguồn có thể gây ra lỗi và tạo ra bộ kiểm thử hiệu quả để khám phá và sửa chữa chúng.

Ví dụ: Hãy xem xét một ví dụ đơn giản sau đây để làm bài tập kiểm thử hộp trắng bằng ngôn ngữ Python:

Mục đích của chúng ta là kiểm tra tất cả các nhánh trong hàm max_of_three_numbers để đảm bảo rằng nó hoạt động chính xác với mọi trường hợp.

Để kiểm tra tất cả các nhánh trong hàm max_of_three_numbers, chúng ta có thể sử dụng các giá trị đầu vào khác nhau. Dưới đây là một bảng biểu thể hiện các bộ giá trị đầu vào và kết quả tương ứng:

a	b	c	Kết quả
5	10	3	10
2	2	2	2
-1	-5	-2	-1
0	0	0	0

Điều này là một ví dụ đơn giản về cách tạo ra các bộ kiểm thử cho một hàm kiểm thử hộp trắng. Qua việc kiểm tra các nhánh và điều kiện, chúng ta có thể đảm bảo rằng hàm max_of_three_numbers hoạt động đúng và trả về giá trị lớn nhất trong ba số đầu vào.

Bài tập kiểm thử hộp đen (Block-box Testing)

Bài tập kiểm thử hộp đen (Black-box Testing) là một dạng bài tập kiểm thử phần mềm tập trung vào chức năng và yêu cầu của phần mềm mà không quan tâm đến cấu trúc nội bộ của mã nguồn. Mục đích của kiểm thử hộp đen là đảm bảo rằng phần mềm hoạt động đúng theo các yêu cầu đã được đặt ra.

Ví dụ cụ thể:

Hãy liệt kê danh sách 10 test cases cho màn hình Đăng nhập với các yêu cầu như sau: 

• Tên đăng nhập và mật khẩu không được để trống
• Tên đăng nhập có độ dài tối đa là 50 ký tự
• Mật khẩu có độ dài tối đa là 25 ký tự
• Tên đăng nhập và mật khẩu không chứa ký tự đặc biệt (ví dụ: @#$%^&)
• Nếu người dùng nhập sai mật khẩu quá 5 lần hệ thống sẽ tự động khóa tài khoản và mở lại sau 30 phút

Cách giải:

Dưới đây là một số ví dụ về 10 test cases cho màn hình Đăng nhập:

• Test case 1: Kiểm tra đăng nhập thành công với tài khoản hợp lệ
  • Các bước thực hiện: Tên đăng nhập và mật khẩu hợp lệ
  • Kết quả mong đợi: Đăng nhập thành công, chuyển đến trang chính
• Test case 2: Kiểm tra đăng nhập không thành công với tài khoản không hợp lệ
  • Các bước thực hiện: Tên đăng nhập và mật khẩu không hợp lệ
  • Kết quả mong đợi: Hiển thị thông báo lỗi đăng nhập không thành công
• Test case 3: Kiểm tra đăng nhập không thành công với tên đăng nhập hợp lệ nhưng mật khẩu không đúng
  • Các bước thực hiện: Tên đăng nhập hợp lệ và mật khẩu không đúng
  • Kết quả mong đợi: Hiển thị thông báo lỗi đăng nhập không thành công
• Test case 4: Kiểm tra đăng nhập không thành công với tên đăng nhập không hợp lệ nhưng mật khẩu đúng
  • Các bước thực hiện: Tên đăng nhập không hợp lệ và mật khẩu đúng
  • Kết quả mong đợi: Hiển thị thông báo lỗi đăng nhập không thành công
• Test case 5: Kiểm tra đăng nhập không thành công khi không nhập tên đăng nhập và mật khẩu
  • Các bước thực hiện: Tên đăng nhập và mật khẩu trống
  • Kết quả mong đợi: Hiển thị thông báo lỗi yêu cầu nhập tên đăng nhập và mật khẩu
• Test case 6: Kiểm tra đăng nhập không thành công khi chỉ nhập tên đăng nhập
  • Các bước thực hiện: Chỉ nhập tên đăng nhập và để mật khẩu trống
  • Kết quả mong đợi: Hiển thị thông báo lỗi yêu cầu nhập mật khẩu
• Test case 7: Kiểm tra đăng nhập không thành công khi chỉ nhập mật khẩu
  • Các bước thực hiện: Chỉ nhập mật khẩu và để tên đăng nhập trống
  • Kết quả mong đợi: Hiển thị thông báo lỗi yêu cầu nhập tên đăng nhập
• Test case 8: Kiểm tra đăng nhập không thành công khi nhập tên đăng nhập và mật khẩu chứa ký tự đặc biệt
  • Các bước thực hiện: Tên đăng nhập và mật khẩu chứa ký tự đặc biệt (ví dụ: @#$%^&)
  • Kết quả mong đợi: Hiển thị thông báo lỗi đăng nhập không thành công
• Test case 9: Kiểm tra đăng nhập không thành công khi nhập tên đăng nhập và mật khẩu vượt quá giới hạn độ dài cho phép
  • Các bước thực hiện: Tên đăng nhập có độ dài 51 ký tự và Mật khẩu có đội dài 26 ký tự
  • Kết quả mong đợi: Hiển thị thông báo lỗi đăng nhập không thành công
• Test case 10: Kiểm tra đăng nhập không thành công khi tài khoản bị khóa
  • Điều kiện: Nhập Tên đăng nhập chính xác và nhập mật khẩu sai 6 lần
  • Các bước thực hiện: Tên đăng nhập và mật khẩu của tài khoản bị khóa
  • Kết quả mong đợi: Hiển thị thông báo lỗi tài khoản bị khóa, không cho phép đăng nhập

Bài tập kiểm thử tích hợp (Integration Testing)

Dạng bài tập kiểm thử tích hợp (integration testing) tập trung vào việc kiểm tra các thành phần phần mềm hoạt động cùng nhau một cách chính xác và liên kết. Mục đích của kiểm thử tích hợp là đảm bảo rằng các thành phần đã được tích hợp lại với nhau hoạt động như mong đợi và không gây ra lỗi hoặc xung đột.

Ví dụ: Giả sử bạn đang làm việc trên một ứng dụng web thương mại điện tử. Ứng dụng của bạn bao gồm các thành phần sau đây:

• Giao diện người dùng (UI): Chịu trách nhiệm hiển thị trang web và tương tác với người dùng.
• Cơ sở dữ liệu (Database): Lưu trữ thông tin về sản phẩm, đơn hàng, người dùng, v.v.
• Hệ thống thanh toán (Payment System): Xử lý thanh toán và giao dịch tài chính.
• Dịch vụ gửi hàng (Shipping Service): Quản lý quá trình giao hàng và vận chuyển.

Cách giải:

Mục đích của bài tập kiểm thử tích hợp là kiểm tra tính hợp nhất của các thành phần trên và đảm bảo chúng hoạt động đúng cách khi được tích hợp lại với nhau. Dưới đây là cách giải thích các bước trong bài tập này:

• Xác định kịch bản kiểm thử tích hợp: Tạo kịch bản kiểm thử dựa trên các tình huống thực tế mà người dùng có thể gặp phải khi sử dụng ứng dụng. Ví dụ: Thêm sản phẩm vào giỏ hàng, thanh toán, theo dõi đơn hàng, v.v.
• Chuẩn bị dữ liệu kiểm thử: Tạo dữ liệu kiểm thử phù hợp với các kịch bản kiểm thử. Ví dụ: Tạo sản phẩm, đơn hàng, người dùng trong cơ sở dữ liệu.
• Tích hợp các thành phần: Đảm bảo rằng các thành phần đã được tích hợp vào ứng dụng. Kiểm tra tính hợp nhất của UI, cơ sở dữ liệu, hệ thống thanh toán và dịch vụ gửi hàng.
• Thực hiện các bước kiểm thử: Thực hiện các kịch bản kiểm thử tích hợp để kiểm tra tính hợp nhất và chức năng của ứng dụng. Ví dụ: Thực hiện quá trình đặt hàng và kiểm tra xem thông tin đơn hàng đã được lưu trữ đúng trong cơ sở dữ liệu và hệ thống thanh toán và dịch vụ gửi hàng hoạt động đúng.
• Ghi lại kết quả kiểm thử: Ghi lại kết quả kiểm thử, bao gồm các lỗi phát hiện được và các kịch bản kiểm thử đã hoàn thành. Đảm bảo rằng tất cả các kết quả kiểm thử được ghi lại chính xác và chi tiết.
• Xử lý các lỗi và lặp lại quá trình kiểm thử: Nếu phát hiện lỗi, ghi lại chi tiết lỗi và thông báo cho nhóm phát triển để khắc phục. Tiếp tục thực hiện các bước kiểm thử lại cho đến khi nhóm kiểm thử đã xác nhận rằng tích hợp giữa các thành phần hoạt động ổn định và không có lỗi.

Trên đây là một ví dụ cụ thể về bài tập kiểm thử tích hợp. Quy trình và cách giải quyết có thể thay đổi tùy thuộc vào yêu cầu cụ thể của dự án và các thành phần được tích hợp. Tuy nhiên, quy trình tổng thể sẽ tương tự và tập trung vào kiểm tra tính hợp nhất và chức năng của các thành phần đã tích hợp lại với nhau.

Bài tập kiểm thử hiệu năng (Performance Testing)

Dạng bài tập kiểm thử hiệu năng (performance testing) nhằm đánh giá và đảm bảo rằng hệ thống hoạt động ổn định và đáp ứng yêu cầu hiệu năng trong các tình huống tải cao. Mục đích của kiểm thử hiệu năng là xác định khả năng của hệ thống và xác minh rằng nó đáp ứng được mức độ sử dụng dự kiến.

Ví dụ cụ thể:

Bạn đang làm việc trên một ứng dụng web thương mại điện tử và bạn cần đảm bảo rằng hệ thống có thể xử lý một lượng người dùng đồng thời lớn trong một thời gian ngắn mà không gây ra tình trạng treo hoặc giảm hiệu suất

Cách giải:

• Xác định yêu cầu hiệu năng: Xác định yêu cầu hiệu năng cụ thể cho ứng dụng của bạn. Ví dụ: Hệ thống phải có thể xử lý 1000 người dùng đồng thời và Ram-up 1000 giây thì sự chậm trễ giữa những người dùng sẽ là 1 giây

• Xác định kịch bản kiểm thử: Tạo kịch bản kiểm thử để mô phỏng hoạt động của người dùng trong một tình huống tải cao. Ví dụ: Mô phỏng 1000 người dùng cùng truy cập và thực hiện các hoạt động như xem sản phẩm, thêm vào giỏ hàng, thanh toán, v.v.

• Thiết lập môi trường kiểm thử: Thiết lập môi trường kiểm thử cho phép bạn mô phỏng tải cao và thu thập dữ liệu hiệu năng. Điều này có thể bao gồm việc sử dụng công cụ kiểm thử hiệu năng như Apache JMeter hoặc Gatling.
• Thực hiện kiểm thử hiệu năng: Chạy kịch bản kiểm thử và thu thập dữ liệu hiệu năng như thời gian phản hồi, tải CPU, tải mạng, v.v. Đảm bảo rằng hệ thống không gặp vấn đề hiệu suất và đáp ứng yêu cầu hiệu năng đã đề ra.
• Phân tích kết quả kiểm thử: Phân tích dữ liệu hiệu năng thu thập được từ kiểm thử. Xác định các chỉ số hiệu năng như thời gian phản hồi trung bình, tải CPU, tải mạng và đánh giá xem hệ thống có đáp ứng yêu cầu hiệu năng hay không. Theo như hình ảnh bên dưới thì trang kiemthutudong.com có thể xử lý 60.046 trên mỗi phút và thông số deviation 88 thể hiện sự sai lệch hiện tại so với mức trung bình, thông số này càng nhỏ thì càng tốt.

• Xử lý các vấn đề hiệu suất: Nếu phát hiện vấn đề hiệu suất, phân tích và xác định nguyên nhân gây ra vấn đề. Cải thiện hiệu suất bằng cách tối ưu mã nguồn, tăng cường tài nguyên máy chủ, v.v.

Trên đây là một ví dụ cụ thể về bài tập kiểm thử hiệu năng. Quy trình và cách giải quyết có thể thay đổi tùy thuộc vào yêu cầu cụ thể của dự án và các thành phần cần kiểm thử hiệu năng. Tuy nhiên, quy trình tổng thể sẽ tương tự và tập trung vào xác định yêu cầu hiệu năng, mô phỏng tải cao, thực hiện kiểm thử, phân tích kết quả và xử lý các vấn đề hiệu suất.

Bài tập kiểm thử bảo mật (Security Testing)

Dạng bài tập kiểm thử bảo mật (security testing) nhằm đảm bảo rằng hệ thống hoạt động an toàn và bảo mật trong việc xử lý dữ liệu và chống lại các cuộc tấn công từ bên ngoài. Mục đích của kiểm thử bảo mật là xác định các lỗ hổng bảo mật trong hệ thống và đề xuất biện pháp khắc phục để bảo vệ dữ liệu và người dùng.

Ví dụ cụ thể: 

Bạn đang làm việc trên một ứng dụng web ngân hàng và bạn cần đảm bảo rằng hệ thống có các biện pháp bảo mật đủ mạnh để ngăn chặn các cuộc tấn công như SQL injection, cross-site scripting (XSS), brute-force attacks, …

Cách giải bài tập trên:Xác định yêu cầu bảo mật: Xác định yêu cầu bảo mật cụ thể cho ứng dụng của bạn. Ví dụ: Hệ thống phải ngăn chặn thành công các cuộc tấn công SQL injection, XSS và không cho phép đăng nhập sai mật khẩu quá n lần. Dưới đây là hình ảnh lỗi XSS trên một website cho phép được thực hành kiểm thử bảo mật:

• Xác định các lỗ hổng bảo mật tiềm năng: Phân tích ứng dụng và xác định các lỗ hổng bảo mật tiềm năng như thiếu kiểm tra đầu vào, sử dụng mã nguồn bảo mật yếu, xử lý sai lỗi, v.v.
• Thiết lập môi trường kiểm thử: Thiết lập môi trường kiểm thử cho phép bạn mô phỏng các cuộc tấn công và kiểm tra các lỗ hổng bảo mật. Có thể sử dụng các công cụ kiểm thử bảo mật như OWASP ZAP, Burp Suite, Nessus, v.v.
• Thực hiện kiểm thử bảo mật: Thực hiện các cuộc tấn công mô phỏng và kiểm tra các lỗ hổng bảo mật. Ví dụ: Thử nhập các ký tự đặc biệt vào các trường đầu vào để kiểm tra xem có lỗ hổng SQL injection hay không.
• Phân tích kết quả kiểm thử: Phân tích kết quả kiểm thử và xác định các lỗ hổng bảo mật đã được tìm thấy. Đánh giá mức độ nghiêm trọng của từng lỗ hổng và đề xuất biện pháp khắc phục.
• Xử lý các lỗ hổng bảo mật: Áp dụng các biện pháp khắc phục để bảo vệ hệ thống khỏi các lỗ hổng bảo mật đã tìm thấy. Ví dụ: Sửa lỗi mã nguồn, thực hiện kiểm tra đầu vào, cài đặt bộ lọc bảo mật, v.v.

Kết luận

Các dạng bài tập kiểm thử phần mềm được liệt kê ở trên cung cấp các phương pháp và kỹ thuật khác nhau để đảm bảo tính toàn vẹn, đáng tin cậy, hiệu suất và bảo mật của phần mềm. Mỗi dạng bài tập có mục đích sử dụng riêng, tùy thuộc vào yêu cầu và mục tiêu cụ thể của dự án phần mềm.

• Bài tập kiểm thử hộp trắng (White-box Testing) tập trung vào việc kiểm tra cấu trúc nội bộ của mã nguồn để đảm bảo tính toàn diện và tin cậy của phần mềm.
• Bài tập kiểm thử hộp đen (Black-box Testing) tập trung vào việc kiểm tra chức năng và yêu cầu của phần mềm mà không quan tâm đến cấu trúc nội bộ của mã nguồn.
• Bài tập kiểm thử tích hợp (Integration Testing) kiểm tra sự tương tác giữa các thành phần phần mềm khi chúng kết hợp lại thành một hệ thống.
• Bài tập kiểm thử hiệu năng (Performance Testing) đánh giá hiệu suất và khả năng chịu tải của phần mềm trong một môi trường thực tế.
• Bài tập kiểm thử bảo mật (Security Testing) kiểm tra tính bảo mật của phần mềm để đảm bảo rằng nó không bị tấn công và lộ thông tin nhạy cảm.

Nếu bạn quan tâm đến việc học về kiểm thử phần mềm và các dạng bài tập kiểm thử, Test Mentor có 3 khóa học cho bạn lựa chọn. Các khóa học này có thể cung cấp kiến thức chuyên sâu về kiểm thử phần mềm, các kỹ thuật kiểm thử khác nhau và cách áp dụng chúng vào thực tế.

• Kiểm thử bảo mật
• API Testing nâng cao
• Kiểm thử tự động

Lan Hoang